کتاب مقدس یهودیان تنخ نام دارد که مجموعهای در بردارنده پیمان خدا با انسان و شرایط این پیمان است که به آن "کتاب عهد" گویند. یهودیان این مجموعه را مجموعهای الهی و وحیانی میدانند که منسوب به حضرت موسی(ع)، جانشینان و انبیای بعد از اوست که در مدتی حدود هزار سال به تدریج به نگارش درآمده است. بعدها این کتاب مورد نقد دانشمندان قرار گرفت و بسیاری از مسلّمات آن رد شد.
مسیحیان معتقدند خداوند دو عهد با انسان بست، یکی عهد قدیم (Old Testament)که خدا از انسان پیمان گرفت که بر شریعت الهی گردن نهد. نماد آن ختنه است که این عهد ابتدا با حضرت ابراهیم بسته شد و سپس در زمان حضرت موسی(ع) تجدید شد.
با ظهور حضرت عیسی(ع) دوران عهد شریعت پایان یافت و خداوند عهد جدیدی(New Testament) با انسان بست که عبارت بود از عهد محبّت به خدا وعیسی مسیح، که ایمان به فِدا و کفاره گناهان بشر شدنِ مسیح، و حذف شریعت اصلیترین قسمت آن است، از این رو مسیحیان کتاب مقدس خود را عهدین میخوانند که مرکب از عهد قدیم (شریعت) و جدید (محبت) است.
اما یهودیان معتقدند خداوند فقط یک عهد با انسان بست که همان عهد شریعت است؛ لذا فقط قسمت اوّل کتاب مقدس (عهد عتیق) را میپذیرند و به آن کتاب عهد یا تنخ میگویند.
تنخ چیست؟
تنخ مخفّف سه کلمه توراة (تورات)، نبیئیم (انبیا) و کتوبیم (مکتوبات) است که سه بخش اصلی کتاب مقدس عبری یهودیان (Hebrew Bible) را شکل میدهد.
ترجمههای امروز کتاب مقدس برگرفته از ترجمه سبعینیه است که تقسیمبندی آن با متن عبری کتاب مقدس (تنخ) متفاوت است.
بیشتر کتابهای این مجموعه به زبان عبری و اندکی از آن به زبان کلدانی نوشته است. این مجموعه مشتمل بر 39 کتاب (بر اساس نسخه عبری) و یا 46 کتاب (بر اساس نسخه یونانی) میباشد. که در بردارنده مطالب متنوعی از قبیل تاریخ، شریعت، حکمت، مناجات، شعر و پیشگویی است.
تا قرنها این ترجمه سبعینیه بود که کتاب مقدس مورد قبول یهودیان و بعدها مسیحیان بود. سرانجام در سال 100م، سرانیهود شورایی تشکیل دادند و بر رسمیت 39 کتابی که در متن عبری وجود داشت، رأی دادند وهفت کتاب دیگر را که در ترجمه سبعینیه وجود داشت ولی در متن عبری نبود، غیر قانونی اعلام کردند.
- بخش اوّل آن تورات است که مشتمل بر پنج سفر اوّل کتاب عهد میباشد و شامل سفر پیدایش، خروج، لاویان، اعداد و تثنیه است.
- بخش دوم نبیئیم است یعنی کتابهای متعلّق به انبیا، که خود به دو بخش انبیای متقدّم و متأخّر تبدیل میشود. انبیای متقدم شامل کتابهای یوشع، داوران، دو کتاب سموئیل و دو کتاب پادشاهان است و انبیای متأخّر شامل کتابهای اشعیا، ارمیا، حزقیال، هوشع، یوئیل، عاموس، عوبدیا، یونس، میکاه، ناحوم، حبقّوق، صفنیا، حجّی، زکریا و ملاکی میباشد.
- بخش سوم کتوبیم است یعنی مکتوبات که شامل کتابهای مزامیر (زبور)، امثال، ایوب، غزل غزلها، روت، مراثی ارمیا، استر، جامعه، دانیال، عزرا، نحمیا و دو کتاب تواریخ ایام است.
ترتیب کتابها و تقسیم بندی عهد قدیم متفاوت است. بر اساس تقسیم نسخه ای که مورد قبول مسیحیان است و تقسیمبندی آن بر اساس موضوع میباشد و ترجمههای فعلی که در دست ماست از این نسخه است به سه بخش «کتابهای تاریخی»، «کتابهای حکمت، مناجات و شعر» و «کتابهای پیشگویی (نبوت)» تقسیم میشود.
•
بخش اوّل شامل هفده کتاب یعنی پنج سفر تورات و کتابهای یوشع،
داوران، روت، دو کتاب سموئیل، دو کتاب پادشاهان، دو کتاب تواریخ ایام، عزرا، نحمیا
و استر است.
• بخش دوم شامل پنج کتاب ایوب، مزامیر (زبور)، امثال، جامعه و غزل غزلهای سلیمان است.
• بخش سوم شامل هفده کتاب یعنی کتابهای اشعیا، ارمیا، مراثی ارمیا، حزقیال، دانیال، هوشع، یوئیل، عاموس، عوبدیا، یونس، میکاه، ناحوم، حبقّوق، صنفیا، حجّی، زکریا وملاکی است.
محتوایی عهد عتیق را در مطلب آینده بررسی خواهیم کرد
